Tổng quan thị trường tôm thế giới năm 2015

Giá thị trường luôn ở mức thấp, song nhu cầu nhập khẩu tôm vẫn không tăng là những nét nổi bật trên thị trường tôm thế giới 2015. Trong nửa đầu năm 2015, sản lượng tôm nuôi toàn cầu thấp hơn so với cùng thời kỳ năm trước, đặc biệt là thấp hơn so với sản lượng dự kiến thu hoạch ở châu Á. Sự chênh lệch cung cầu ở thị trường Mỹ, EU và Nhật Bản đã khiến giá tôm giảm mạnh từ 15 đến 20% trên thị trường quốc tế. Đối với xuất khẩu, Ấn Độ, Indonesia và Thái Lan luôn cố gắng tăng lượng xuất khẩu tôm sang thị trường Mỹ, mặc dù doanh thu xuất khẩu giảm.

Nguồn cung

Tôm nuôi

Tại châu Á, nơi mùa tôm thường bắt đầu khoảng tháng 4, tháng 5 thì năm nay vụ tôm lại muộn hơn.

Thời tiết nắng nóng ở Ấn Độ làm cho vụ tôm bị trì hoãn 3 tháng và gây ra dịch bệnh ở một số vùng, ảnh hưởng đến sản lượng tôm. Tại Andhra Pradesh, bang có diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng lớn nhất Ấn Độ, sản lượng tôm giảm 30% trong suốt 6 tháng đầu năm 2015. Bang Orissa cũng có sản lượng tôm thấp hơn năm ngoái, trong khi sản lượng tôm ở các bang Gujarat, Kerala và West Bengaltăng tăng nhẹ. Theo các nguồn tin trong ngành, tổng sản lượng tôm nuôi tại Ấn Độ năm 2015 giảm từ 10-20% so với năm 2014.

Sản lượng tôm tại Việt Nam, Trung Quốc và Malaysia năm 2015 cũng thấp hơn so với năm 2014 do dịch bệnh. Tuy nhiên, lần đầu tiên kể từ năm 2012, sản lượng tôm nuôi ở Thái Lan hồi phục, đạt gần 160 nghìn tấn trong chín tháng đầu năm 2015. Tổng sản lượng của Thái Lan năm 2015 dự kiến đạt 250 nghìn tấn, tăng 35 nghìn tấn so với năm 2014.

Tại Trung Quốc, bệnh tôm thường xuyên xảy ra, đặc biệt là hai tỉnh phía Nam, Hải Nam và Phúc Kiến. Kết quả là, tỷ lệ tăng trưởng tôm đã chậm lại đáng kể, làm cho sản lượng tôm thấp hơn nhiều so với sản lượng trung bình. Hơn nữa, giá tôm trên thị trường giảm sâu khiến nhiều nông dân phải chuyển sang nuôi các loài thủy sản khác.

Tại Việt Nam, trong 6 tháng đầu năm 2015, nông dân đã giảm 30% lượng thả nuôi để đối phó với dịch bệnh EMS và giá xuất khẩu giảm. Theo thống kê của VASEP, sản lượng tôm chân trắng trong 6 tháng đầu năm 2015 đã giảm 1,6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tại Ecuador, sản lượng tôm nuôi tăng trong 6 tháng đầu năm do người nuôi tôm phải thu hoạch sớm vì lo ngại dịch bệnh EMS. Từ tháng 7 trở đi, những người nuôi tôm tại nước này đã giảm lượng giống thả nuôi để giảm tỷ lệ tử vong. Do vậy, sản lượng tôm nuôi của Ecuador trong tháng 5/2015 đạt 30 nghìn tấn so với sản lượng trung bình cùng kỳ là 23 nghìn tấn.

Tại Mexico, do tình hình kiểm soát dịch bệnh được cải thiện nên sản lượng tôm nuôi tăng hơn so với năm trước

Tôm khai thác

Trong 6 tháng đầu năm, sản lượng tôm khai thác tại Vịnh Mexico giảm khoảng 3,8% so với cùng kỳ. Giá tôm tất cả các kích cỡ đều giảm đáng kể.

Xuất nhập khẩu

Nhìn chung, trong 6 tháng đầu năm, nhu cầu tôm trên thị trường thế giới giảm hơn so với cùng kỳ năm 2014. Đồng đô la Mỹ mạnh hơn, cùng với giá xuất khẩu giảm đã khiến lượng nhập khẩu vào thị trường Mỹ tăng. Tuy nhiên, lượng nhập khẩu tôm lại giảm ở các thị trường phát triển khác như EU, Thụy sỹ, Nhật, Úc và New Zealand.

Tại Nga, sự suy yếu của đồng Rúp và nền kinh tế xuống dốc làm cho lượng tôm nhập khẩu vào thị trường này giảm 64%. Tuy nhiên, nhập khẩu tôm nhập khẩu vào các thị trường Đông Á như Trung Quốc và Triều Tiên tăng do nhu cầu tiêu dùng nội địa tại các nước này tăng.

Tại thị trường thế giới, giá tôm suy yếu trong suốt 6 tháng đầu năm khiến giá trị xuất khẩu của các nước sản xuất chính giảm, mặc dù tăng về lượng.

Ecuador là một trong những nước xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới trong suốt 6 tháng đầu năm. Tổng giá trị xuất khẩu tôm của nước này đạt 167.291 tấn, tăng 15% về lượng so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, xét về mặt giá trị, giá trị xuất khẩu tôm của nước này lại giảm 13%.

Xuất khẩu tôm của Thái Lan và Indonesia đều đạt  trên 70.000 tấn, tăng 6%.

Năm 2015, xuất khẩu tôm của Việt Nam ước đạt gần 3 tỷ USD, giảm 25%. Trong đó, xuất khẩu tôm chân trắng đạt 1,7 tỷ USD, giảm 25% so với năm ngoái. Xuất khẩu tôm sú đạt 977 triệu đô la Mỹ, giảm 29%. Xuất khẩu sang các thị trường chính đều giảm đáng kể: Mỹ (giảm 39%), EU (giảm 19%), Nhật Bản (21%), Trung Quốc (giảm 19%), Hàn Quốc (giảm 24%).

Mỹ

Mỹ là nước nhập khẩu tôm lớn nhất thế giới, do vậy, thị trường này có ảnh hưởng lớn tới giá tôm thế giới. Trong suốt nửa đầu năm 2015, các nhà nhập khẩu Mỹ đã trả ít hơn 20% do giá tôm nhập khẩu giảm; tuy nhiên, người tiêu dùng của nước này không được hưởng lợi nhiều do giá tôm tồn kho cao.

Trong kỳ nghỉ hè (từ tháng 6 – tháng 8/2015), nhu cầu tiêu dùng tôm tại Mỹ cao hơn. Giá tôm nhập khẩu thấp hơn cũng là nguyên nhân thúc đẩy lượng tôm nhập khẩu vào nước này tăng. Tuy nhiên, thị trường tôm Mỹ vẫn ở trong tình trạng dư cung do lượng tôm khai thác nội địa tăng trong năm nay. Tổng nguồn cung tôm tại Mỹ (nhập khẩu và khai thác) cao hơn 8-10% so với năm 2014. Trong khi các nhà bán sỉ vẫn rất thận trọng, chỉ đặt mua với số lượng trung bình. Giá bán lẻ trên thị trường Mỹ vẫn còn bấp bênh do một vài lý do như nhu cầu tiêu dùng hạn chế và những nhà bán sỉ tại thị trường này thận trọng với các thông tin liên tiếp từ Thái Lan về dịch bệnh EMS đã được giải quyết và nguồn tôm từ Thái Lan sang Mỹ sẽ dồi dào.

Trong 6 tháng đầu năm 2015, lượng tôm nhập khẩu vào thị trường Mỹ tăng 8%, đạt 268.600 tấn so với mức 248.300 tấn năm 2014. Tuy nhiên, giá trị nhập khẩu vào Mỹ giảm gần 15%, đạt 2,6 tỷ đô la. Nguồn cung các sản phẩm tôm có vỏ từ Ecuador, Ấn Độ và Indonesia tăng. Đối với các sản phẩm tôm sơ chế và tôm giá trị gia tăng thì Thái Lan là nước xuất khẩu lớn nhất vào thị trường này. Trong 6 tháng đầu năm, Mỹ nhập khẩu tôm từ Indonesia tăng nhưng giảm lượng nhập khẩu tôm từ Việt Nam.

Mặc dù nhập khẩu tôm vào thị trường Mỹ tăng, song thị trường này vẫn chưa thực sự hồi phục hoàn toàn. Các nhà phân phối vẫn chỉ mua ở mức độ hạn chế. Nhìn chung, hàng tồn kho vẫn dư thừa, ngoại trừ các loại tôm tự nhiên có kích cỡ lớn.

Nhật

Trong những năm qua, mặc dù nhập khẩu tôm vào thị trường Nhật giảm đáng kể, song nước này vẫn là nhà nhập khẩu tôm lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Mỹ.

Năm 2015, lượng tôm tiêu thụ ở Nhật dường như đã được cải thiện. Tuy nhiên, đồng yên suy yếu không thể khuyến khích nhập khẩu và trong 6 tháng đầu năm, nguồn cung giảm gần 8% so với cùng kỳ năm trước.

Nhập khẩu tôm đông lạnh và tôm giá trị gia tăng vào Nhật giảm trong 6 tháng đầu năm, trong đó tôm đông lạnh giảm 9% so với cùng kỳ năm trước.

Nhu cầu tôm cho dịp nghỉ hè vào tháng 7 – 8/2015 tăng mạnh đối với tôm chế biến, song doanh số bán lẻ tôm nguyên liệu không cải thiện nhiều do thời tiết nóng nắng. Các siêu thị Nhật Bản dường như tiếp tục các chiến dịch khuyến mãi do giá tôm vẫn ở mức thấp trong vòng 2 năm trở lại đây.

EU

Trong 9 tháng đầu năm, tổng lượng tôm nhập khẩu vào EU tăng nhẹ, song lại giảm vào giữa năm. Từ tháng 1 – 6/2015, lượng tôm nhập khẩu các nước trong và ngoài khối EU đều giảm so với cùng kỳ năm trước. Theo các nhà nghiên cứu thị trường, mức giảm này là do lượng tồn kho dư thừa trong khi mức tiêu dùng giảm sút.

Trong số các nhà cung cấp tôm nhiệt đới, nhập khẩu tôm vào EU từ Ecuador giảm 10%, Ấn Độ giảm 8%, trong khi nhập khẩu tôm từ Việt Nam lại tăng 15,5%. Nhập khẩu tôm nước lạnh vào EU từ Argentina tăng đáng kể (27,4%), song nhập khẩu từ Iceland giảm.

Xét về thị trường đơn lẻ trong khối EU, nhập khẩu tôm vào Tây Ban Nha, Pháp, Thụy Điển, Bồ Đào Nha, Hà Lan và Hy Lạp tăng. Trong khi đó, nhập khẩu tôm vào Thụy Sỹ và Bỉ giảm. Nga chỉ nhập 9.500 tấn tôm trong 6 tháng đầu năm, giảm 64% so với cùng kỳ năm trước. Nhập khẩu tôm nhiệt đới vào EU giảm, trong khi nhập khẩu tôm nước lạnh từ Greenland tăng đáng kể, đạt 4.179 tấn.

Châu Á/Thái Bình Dương

Trong 6 tháng đầu năm 2015, xu hướng nhập khẩu tôm vào thị trường Châu Á/Thái Bình Dương tăng giảm khác nhau ở từng thị trường. Ở các thị trường phát triển, nhập khẩu tôm vào Úc và New Zealand giảm 25% và 17% tương ứng, trong khi nhập khẩu tôm vào thị trường Trung Quốc tăng nhẹ (5%) do sản lượng tôm nội địa giảm. Nhập khẩu tôm vào Triều Tiên tăng 10%, đạt 31 nghìn tấn, trong khi nhập khẩu tôm vào thị trường Hồng Kông ổn định ở mức 23 nghìn tấn. Nhập khẩu tôm vào Malaysia tăng 8% do sản lượng tôm của nước này sụt giảm vì dịch bệnh EMS.

Theo số liệu từ Tổng cục thủy sản (Việt Nam), trong 10 tháng đầu năm, giá trị tôm nhập khẩu vào Việt Nam đạt trên 455 triệu đô la Mỹ, giảm 7%. Việt Nam là nước xuất khẩu tôm lớn nhất sang thị trường Ecuador, xuất khẩu tôm đứng thứ hai sang thị trường Ấn Độ, sau Mỹ.

Giá nhập khẩu trung bình sang thị trường châu Á thấp hơn từ 5-15% so với giá nhập khẩu vào thị trường châu Âu. Malaysia là thị trường quan trọng ở Đông Nam Á, nơi giá bán lẻ tôm chân trắng trong tháng 8/2015 cao hơn 50% so với cùng kỳ năm trước. Ngoài ra, sự mất giá gần 30% của đồng nội tệ của Malaysia so với ngoại tệ làm cho giá nhập khẩu tôm vào Malaysia đắt hơn so với các nước khác trong khu vực.

Triển vọng

Sản lượng tôm nuôi toàn cầu năm 2015 dự báo đạt 2,81 triệu tấn, giảm khoảng 9% so với 3,09 triệu tấn năm 2014.

Ở Ấn Độ, giá tôm chân trắng bắt đầu tăng trong tháng 10/2015. Tôm cỡ lớn thường khan hiếm hàng. Người nuôi tôm Ấn Độ đang thận trọng với việc thả nuôi và mùa thu hoạch tôm sẽ vào tháng 12/2015 với sản lượng dự kiến giảmkhoảng 80.000 tấn xuống 280.000 tấn.

Tại Ecuador, sản lượng tôm năm 2015 dự kiến sẽ thấp hơn do người nuôi giảm lượng tôm thả nuôi. Sản lượng của Mexico sẽ tăng 7.000 tấn lên 75.000 tấn, trong khi của Honduras và Nicaragua sẽ chỉ giảm nhẹ, mặc dù bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh tôm chết sớm (EMS).

Sản lượng tôm của Thái Lan sẽ đạt 275.000 tấn trong năm 2015, tăng 55.000 tấn so với năm ngoái. Năm 2016, sản lượng tôm của Thái Lan dự kiến đạt trên 300 nghìn tấn.

Sản lượng tôm của Indonesia năm 2015 dự báo sẽ đạt 427.000 tấn, giảm 23.000 tấn so với năm 2014.

Giáng Hương (tổng hợp) – Fistenet